CORELLI, FRANCO

“Trên hết tất cả, đó là một giọng hát có sấm và chớp, có lửa và máu” – Herbert von Karajan

Sự thu hút trong giọng hát của Franco Corelli không phải ở vẻ đẹp tuyệt vời cũng như ở âm vực hiếm có mà là ở sự mạnh mẽ, bùng nổ đầy sự kích thích và lôi cuốn. Cùng với một vẻ bề ngoài đẹp trai như một ngôi sao điện ảnh, Corelli tỏ ra rất hợp với các vai anh hùng trong các vở opera của Ý và Pháp như Calaf, Radamès, Chenier hay Manrico. Corelli có khả năng điều khiển hơi thở mẫu mực, điều này cho phép ông hát từ cực to rồi nhẹ dần tiến đến cực nhỏ. Ông đã tạo nên một hiện tượng thật sự trên sân khấu opera từ giữa thập kỷ 50 của thế kỷ trước. Đối với nhiều công chúng say mê opera, họ coi ông là duy nhất!

Franco Corelli (tên thật là Dario) sinh ngày 8 tháng 4 năm 1921 tại Ancona, nước Ý. Thời gian đầu ông học hát tại nhạc viện thành phố Pesaro – quê hương của Gioacchino Rossini trong lớp của ca sĩ giọng nữ cao Rita Pavoni. Tuy nhiên, chỉ sau 3 tháng, Corelli cảm thấy âm khu cao trong giọng hát của mình không được mở rộng. Ông rất buồn, chán nản và đành tạm hài lòng học các vai nam trung dù rằng mơ ước của ông là được hát các vai giọng nam cao. Thật may mắn cho Corelli và cho cả những người yêu opera, một người bạn của ông Carlo Scaravelli dẫn ông đến gặp Arturo Melocchi, người cũng từng dạy hát cho Mario del Monaco và bằng tài năng của mình đã làm Monaco nổi tiếng với hy vọng làm “ngắn” dây thanh quản của Corelli lại. Thật tuyệt vời, chỉ sau vài tháng học Melocchi, Corelli đã cảm thấy rất thoải mái với các nốt cao của mình. Không chỉ có vậy, kỹ thuật hát của Corelli cũng được cải thiện đáng kể.

Với sự giúp đỡ của nhạc trưởng Ottavio Ziino, ông có buổi biểu diễn ra mắt tại liên hoan Sperimentale tại Spoleto vào tháng 8 năm 1951. Corelli hát vai Don José trong vở Carmen và những lời tán thưởng sau đó đã nâng đẳng cấp của Corelli lên ngay lập tức. Chỉ một thời gian ngắn sau, vào tháng 1 năm 1952, ông có 3 buổi biểu diễn trong vở Giulietta e Romeo của Zandonai tại Teatro del Opera, Roma nơi ông trở lại bốn tháng sau đó trong một buổi biểu diễn vở Adriana Lecouvreur cùng Maria Caniglia, Maria Benedetti và Tito Gobbi. Các buổi biểu diễn của Corelli hết sức hấp dẫn khiến ban giám đốc của nhà hát này muốn giữ chân Corelli ở lại thật lâu và ông vẫn duy trì các buổi biểu diễn Carmen trong mùa diễn hè của nhà hát tại Caracalla. Ông cũng biểu diễn Carmen tại Castello di San Giusto, Trieste; San Remo; Turin, tất cả đều cùng với mezzo-soprano nổi tiếng Giulietta Simonatto.

Corelli nhanh chóng nhận được sự thừa nhận khi ông hát trong Boris Godunov, bấy giờ là vở diễn chủ lực của nhà hát cùng với Boris Christoff tại Teatro del Opera, Roma vào tháng 12 năm 1952. Tháng 3 năm 1953, ông được chọn vào vai trong buổi công diễn lần đầu tiên trên thế giới vở opera Enea của Guerrini cùng với Antonietta Stella và Christoff. Vào tháng 4 ông hát cùng Maria Callas trong Norma của Bellini.

Corelli đã tạo dựng được danh tiếng quốc tế của mình chỉ trong vòng chưa đầy 2 năm kể từ khi ông bắt đầu sự nghiệp chuyên nghiệp của mình. Vào tháng 5 năm 1953, ông được chọn hát trong vở Chiến tranh và hoà bình (bản tiếng Ý) của Prokofiev tại Maggio Musicale Fiorentino và trong suốt mùa hè năm 1953, ông toả sáng với vai Canio trong vở Pagliacci ở Rome; vai Don José trong Carmen tại Bolzano, Enna và Ravenna. Vào tháng 11 ông lại xuất hiện trong vai Pollione cùng với Callas trong Norma. Ông biểu diễn Norma trong suốt năm 1954 tại Modena và Parma.

Vào tháng 3 năm 1954 ông lần đầu xuất hiện trong vở Don Carlo tại Rome và ông được chọn trong lần công diễn ra mắt vở Agnese di Hohenstaufen của Spontini vào tháng 5 tại Firenze. Vào tháng 9 ông ghi âm vở Pagliacci cho hãng RAI tại Milano truớc khi ra mắt tại La Scala vào ngày 7 tháng 12 năm 1954 trong vở La Vestale của Spontini bên cạnh Callas. Buổi biểu diễn được đánh giá rất cao và Corelli được phong tặng biệt danh “Sputnik tenor” vì sự nổi tiếng của ông đã lan đi nhanh chóng trên khắp nước Ý.

Năm 1955, ông tham gia trong bộ phim đen trắng Tosca của hãng RAI, Milano và được phát trên truyền hình. Một năm sau ông xuất hiện trong bộ phim màu trong vai Cavaradossi bên cạnh diễn viên Franca Duval trong vai Tosca và Afro Poli trong vai Scarpia, với giọng hát của Maria Caniglia (Tosca), Corelli (Cavaradossi) và Gian Giacomo Guelfi (Scarpia). Vào ngày 23 tháng 12 năm 1958 ông một lần nữa ông lại xuất hiện trong một bộ phim của hãng RAI được chiếu trên truyền hình, lần này là trong Turandot. Các diễn viên là Corelli vai Calaf, Lucilla Udovich vai Turandot và Renata Mattioli vai Liù.

Tên tuổi Corelli vang dội khắp nước Ý và ông trở thành một spinto tenor hàng đầu của La Scala và Rome trong suốt những năm 50, tại đây ông thường xuyên xuất hiện và rất thành công trong các vai như Don José (Carmen), Mario Cavaradossi (Tosca), Calaf (Turandot) hay Manrico (Il Trovatore); bên cạnh đó là các buổi diễn gây ngạc nhiên và bị bàn tán nhiều với Giulio Cesare in Egitto của Handel vào tháng 12 năm 1955 và tháng 1 năm 1956 tại Rome và tháng 12 năm 1956 tại La Scala; Hercules của Handel vào tháng 12 năm 1958 tại La Scala cùng với Schwarzkopf, Barbieri, Bastianini và Hines; Il Pirata của Bellini cùng Callas tại La Scala vào tháng 5 năm 1958; Adriana Lecouvreur của Cilea vào tháng 11 năm 1959 tại Napoli bên cạnh Olivero, Bastianini và Simionato và Poliuto của Donizetti cùng Callas vào năm 1959 tại La Scala.

Ông có buổi công diễn đầu tiên tại Vương quốc Anh là vào năm 1957 trong vở Tosca tại Covent Garden với Zinka Milanov trong vai Tosca. Đó là cột mốc đánh dấu sự xuất hiện lần đầu tiên của Corelli bên ngoài nước Ý và là bước đệm quan trọng đối với những thành công sau này của ông trên đất Mỹ. Buổi biểu diễn Tosca là sự tiếp nối cho bộ phim Tosca trước kia và là một sự giới thiệu trước cho công chúng Mỹ. Tuy nhiên phải đến tháng 1 năm 1961 ông mới xuất hiện trên nước Mỹ, ông có buổi ra mắt cùng với Leontyne Price (đây cũng là lần đầu tiên xuất hiện tại đây của Price) trên sân khấu của nhà hát Metropolitan, New York trong một đêm đông lạnh lẽo. Đây là buổi biểu diễn vở Il Trovatore nhân dịp kỷ niệm 60 năm ngày mất của Giuseppe Verdi. Các lời tung hô tràn ngập nhà hát tới gần một giờ sau khi buổi biểu diễn kết thúc và Corelli đã thực sự chinh phục khán giả Mỹ trong suốt mùa diễn đó với các vở Andrea Chenier và Turandot, vở opera đã vắng bóng trên sân khấu này suốt gần 30 năm.

Sau buổi biểu diễn tuyệt vời trong La Gioconda tại New York vào năm 1962, ông đến Salzburg tham gia Festival mùa hè trong vở Il Trovatore do đích thân nhạc trưởng Herbert von Karajan mời. Cả Salzburg như nín thở. Ông khiến những người say mê opera của sân khấu La Scala bất ngờ khi hát thật tuyệt vời trong Gli Ugonotti (tiếng Pháp nguyên gốc Les Huguenots) của Meyerbeer, vai diễn có lẽ là khó nhất trong danh mục các tác phẩm biểu diễn của ông. Trước khi vở diễn này được dàn dựng, nhạc trưởng Gianandrea Gavazzeni không cho rằng Corelli có thể hát tốt vai này, tuy nhiên sau khi nghe Corelli hát thử, Gavazzeni đã thốt lên: “Tôi không bao giờ dám mơ rằng anh lại có thể hát vai này hay như vậy” Ông hát mở màn mùa diễn năm 1962 tại Metropolitan với Andrea Chenier và một thập kỷ gắn bó giữa ông và Metropolitan bắt đầu.

Bấy giờ Corelli đã trở thành ngôi sao và là giọng tenor spinto chính của Metropolitan, các vở Opera là nơi để ông phô diễn tài năng của mình. Trong suốt thời gian ngự trị của ông tại nhà hát, ông nổi trội với các vai Manrico (Il Trovatore, vai đầu tiên của ông tại nhà hát vào năm 1961), Calaf (Turandot, 1961); Don Carlo (Don Carlo, 1961), Radamès (Aida, 1961); Cavaradossi (Tosca, 1962), Enzo (La Gioconda, 1962), Andrea Chenier (Andrea Chenier, 1962), Ernani (Ernani, 1962), Maurizio (Adriana Lecouvreur, 1963), Turiddu (Cavalleria Rusticana, 1963), Rodolfo (La Bohème, 1964), Don Alvaro (La Forza del Destino, 1975), Dick Johnson (La Fanciulla del West, 1965) Rómeo (Rómeo et Juliette, 1967), Don José (Carmen, 1968), Edgardo (Lucia di Lammermoor, 1971) Werther (Werther, 1971) và Macduff (Macbeth, 1973).

Khi đã gần 50 tuổi, bỗng nhiên trong Corelli xuất hiện cảm giác sợ sân khấu, ông bắt đầu huỷ các buổi biểu diễn ngày càng nhiều và thường xuyên lên hát trong trạng thái thần kinh bị kích động, đã có lần ông huỷ bỏ buổi biểu diễn vào phút cuối. Trên thực tế, Placido Domingo có được buổi ra mắt của mình tại Metropolitan vào ngày 28 tháng 9 năm 1968 là do Corelli đã rút lui khỏi vai Adriana Lecouvreur. Lời xin lỗi được đưa ra là do khản giọng.

Cuối cùng rồi ông cũng trải qua được nỗi sợ hãi sân khấu, ông hát trong vở Lucia de Lammermoor tại Metropolitan vào tháng 1 năm 1971. Một buổi biểu diễn vào ngày 11 tháng 1 cùng với Roberta Peters và khán giả phải chứng kiến Corelli vật lộn với giọng hát của mình và dường như không thoải mái với vai diễn. Đó có lẽ là buổi biểu diễn tồi tệ nhất của ông. Buổi biểu diễn tiếp theo vào ngày 21 tháng 1, giữa 2 buổi này ông đã hát rất hay trong Andrea Chernier (14/1) và Ernani (16/1) và trong đêm diễn này ông hát tốt hơn đêm trước tuy nhiên ông lại bỏ dở khi mới hát xong màn I và phải thay thế bằng John Alexander.

Không còn nghi ngờ gì nữa, giọng hát của Corelli trở nên dữ dội và thô ráp hơn theo thời gian và sau thất bại của Lucia de Lammermoor là một loạt các buổi biểu diễn thành công với các vai kịch tính hơn, ví dụ như Carmen tại Verona trong suốt tháng 7 và 8; 8 buổi diễn Don Carlo tại Vienna trong tháng 10 và tháng 11; buổi ghi âm Carmen tại Berlin; 1 recital tại Munich vào ngày 13 tháng 12; Carmen tại Belgrade ngày 16 tháng 12; La Boheme tại Belgrade ngày 19 tháng 12 và cuối cùng là Ernani tại Metropolitan vào ngày 8 tháng 1. Nhưng ông đã giành được chiến thắng vang dội khi lần đầu ra mắt trong Werther tại Metropolitan cùng Christa Ludwig, tất cả các buổi biểu diễn sau đó đều hết vé. Tổng giám đốc nhà hát, Sir Rudolf Bing người đã khuyên Corelli đến với các vở Opera lãng mạn của Pháp đã không tỏ ra quá xúc động như các người hâm mộ Corelli vì ông đã được nghe Corelli hát trong Romeo et Juliette vào mùa thu năm 1967.

Sự thành công của Werther kéo dài suốt năm 1972, và vai diễn cuối cùng của ông tại Metropolitan là Macduff trong vở Macbeth mà ông hát lần đầu vào ngày 15 tháng 5 năm 1973. Tuy nhiên nhiều người vẫn trông chờ vào một vai diễn mới: trong đêm Gala chia tay Tổng giám đốc Rudolf Bing nghỉ hưu, Corelli và Teresa Zylis-Gara đã song ca: “Già nella notte densa” trích từ Otello của Verdi như một điềm báo trước về sự xuất hiện của ông trong Otello. Bản thân Corelli cũng đã nghĩ đến điều này, tuy nhiên ông cứ lần lữa và nó đã không bao giờ trở thành hiện thực.

Năm 1973 ông thực hiện chuyến lưu diễn tại Mỹ, sau đó xuất hiện tại Lisbon trong vở Carmen và Turandot, biểu diễn vài buổi tại vùng Viễn Đông trước khi trở về New York để hát La Boheme tại Metropolitan. Các buổi biểu diễn opera giờ đây trở nên ít hơn và ông chỉ hát Turandot trong suốt năm 1974. Năm 1975, ông hát Romeo et Juliette và La Boheme tại Rome, sau đó là Carmen và Turandot tại Arena di Verona vào tháng 7 và 8 rồi không xuất hiện nữa sau khi ông huỷ buổi diễn Norma tại Metropolitan vào tháng 11 dù đã tập trước. Trong năm sau đó, ông chỉ xuất hiện duy nhất trong một buổi diễn opera hoàn chỉnh: ông hát vai Rodolfo tại Torre de Lago dưới sự chỉ huy của Nino Sanzogno với Adriana Maliponte trong vai Mimi.

Corelli đã chính thức giã từ sân khấu opera vào năm 1976.

Sự nghiệp của Corelli có lẽ là một trường hợp cá biệt, ông khởi đầu với các vai nặng và sau này là các vai trữ tình hơn, trái ngược với đa số các tenor khác. Ông tấn công vào các vai trữ tình và lãng mạn của opera Pháp từ cuối những năm 60 và đầu thập niên 70, đầu tiên là bản ghi âm vở opera Faust của Gounod với hãng Decca tại London trong suốt mùa hè năm 1964, sau đó là sự xuất hiện thành công trong Romeo et Juliette của Gounod (1967) và Werther của Massenet (1971). Ngoài ra ông còn ghi âm rất nhiều các vở opera của Ý cho Emi Classics và Deutsche Grammophon.

Ngày 23 tháng 10 năm 2003, Franco Corelli, một trong những giọng tenor vĩ đại nhất thế kỷ 20 qua đời tại Milan.

───

PIANO HOUSE

HỆ THỐNG PHÂN PHỐI PIANO CAO CẤP